Ο Χριστός στα χιόνια Εφτά νύχτες στον κόσμο του Αντρέι Ταρκόφσκι Παντελής Μπουκάλας Άγρα 2022

Περιγραφή

Στο σημείωμα που προέταξε η Λαρίσα Ταρκόφσκαγια στο Μαρτυρολόγιο του Αντρέι Ταρκόφσκι, χαρακτηρίζει τον σύζυγό της «κατεξοχήν Ρώσο καλλιτέχνη που, παρ’ όλα αυτά, ανήκει στον κόσμο ολόκληρο». Σοφός λόγος. Ο σπουδαίος σκηνοθέτης-στοχαστής έχασε βίαια την πατρίδα του ως τόπο, ως τρόπο όμως, ως πνευματικό τρόπο ανάγνωσης και βίωσης του κόσμου, δεν την έχασε ποτέ. Η ρωσοκεντρική οπτική του δεν ήταν απλώς μια κληρονομιά ούτε βέβαια μια σύμπτωση· ήταν απόρροια διανοητικής απόφασης και συναισθηματικής αφιέρωσης.
Για τον Ταρκόφσκι, ο ρωσικός τρόπος, κορυφαίο γνώρισμα του οποίου είναι ο θρησκευτικός και θεολογικός στοχασμός, αποκρυσταλλώθηκε ιδεωδώς στο έργο του Φιόντορ Ντοστογέφσκι. Γι’ αυτό και ήδη στην πρώτη εγγραφή του Μαρτυρολογίου (30.4.1970) προσδιορίζει τη βαθύτερη επιθυμία του: «Για τον ίδιο τον Φιόντορ Μιχαήλοβιτς θα ‘πρεπε να γυριστεί μια ταινία… για το χαρακτήρα του, τον Θεό του, τους δαίμονές του, τις δημιουργίες του. […] Προς το παρόν πρέπει να διαβάσω όλα όσα έγραψε και όλα όσα γράφτηκαν γι’ αυτόν και επιπλέον όλους τους Ρώσους θρησκευτικούς φιλοσόφους. […] Στον Ντοστογέφσκι μπορεί να περικλείονται όλα όσα θέλω να πραγματοποιήσω εγώ στις ταινίες μου».
Στις εφτά ταινίες του, αλλά και στον πεζό του λόγο, ο Ρώσος κινηματογραφιστής μελέτησε βαθιά τα ανθρώπινα -τον πόλεμο, τον έρωτα, την πίστη και την απελπισία, τη φαρμακερή νοσταλγία, τη συρρίκνωση της πνευματικότητας, τον κίνδυνο ενός γενικού αφανισμού, το νόημα της ύπαρξης- στοχαζόμενος τα θεία. Για τον Ταρκόφσκι, στη δική μου ακοή, το ερώτημα για το τι ο Θεός, τι ο άνθρωπος και τι το άνάμεσό τους συγκαταλέγεται στα τρέχοντα και το απολύτως εγκόσμια. «Ο άνθρωπος «, λέει, «η κορωνίς της φύσεως», έφτασε στη γη σε σκοπό να μάθει γιατί γεννήθηκε ή γιατί τον έστειλαν εδώ. Και με τη βοήθεια του ανθρώπου γνωρίζει κι ο Δημιουργός τον εαυτό του. Αυτή η πορεία ονομάστηκε «εξέλιξη» και τη συνοδεύει πάντοτε η οδυνηρή διαδικασία της αυτογνωσίας «.
Ο Χριστός στα χιόνια, όπου το μερίδιο της φαντασίας είναι ισοδύναμο με το μερίδιο των εξακριβωμένων στοιχείων, δεν είναι μια εκλογοτεχνισμένη βιογραφία η εργογραφία του Ταρκόφσκι. Είναι η βιογραφία της δικής μου ανάγνωσης ενός έργου που το οργάνωσε η αγωνία για τον άνθρωπο ως δυνατότητα: δυνατότητα ήθους, ποιότητας, προσφοράς, αυτοθυσίας, καλοσύνης. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)